Türkiye’deki Millet Bahçelerinin Özellikleri Ve Psikolojik, Pedagojik, Sosyolojik, Millî Ve Manevî Katkıları

Kentleşmenin hızla arttığı çağımızda, doğayla bağın kopması bireylerin ruhsal, toplumsal ve kültürel yaşamında çeşitli sorunlara yol açmaktadır. Sanayi devrimi sonrasında Batı’da yükselen şehirleşme hareketi bireyleri doğadan uzaklaştırırken, buna karşılık olarak kent içi parklar ve kamusal yeşil alanlar gündeme gelmiştir. Türkiye’de ise 2017 yılından itibaren Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hayata geçirilen Millet Bahçeleri Projesi, şehirlerdeki yeşil alan ihtiyacını karşılamayı, aynı zamanda sosyal ve kültürel bir dönüşüm yaratmayı hedeflemiştir.

Millet bahçeleri, yalnızca estetik bir düzenleme ya da rekreasyon alanı değil; aynı zamanda bireylerin psikolojik iyilik hâline katkı sağlayan, çocuklar için pedagojik işlevler barındıran, toplumsal bütünleşmeyi güçlendiren, millî kimliği besleyen ve manevi değerlerle bütünleşen çok boyutlu mekânlardır. Bu nedenle millet bahçelerinin katkıları yalnızca ekolojik veya fiziki değil; psikolojik, pedagojik, sosyolojik, millî ve manevi boyutlarıyla da değerlendirilmelidir.

Millet bahçeleri geniş yeşil alanları, yürüyüş yolları, spor sahaları, oyun alanları, kütüphaneler, millet kıraathaneleri, botanik bahçeleri ve kültürel etkinlik alanları ile çok işlevli yapılardır. Bu mekânlar hem bireysel kullanım hem de toplumsal etkinlikler için tasarlanmıştır. Ekolojik açıdan millet bahçeleri, şehirlerin karbon salınımını azaltır, ısı adası etkisini hafifletir ve biyolojik çeşitliliği korur. Aynı zamanda şehirlerin betonlaşmasına karşı bir denge unsuru oluşturarak kent yaşamını daha yaşanabilir hale getirir.

Psikolojik açıdan yeşil alanların insan zihnine olumlu etkileri uzun zamandır bilinmektedir. Kaplan ve Kaplan’ın “Dikkat Restorasyon Teorisi”, doğa ile temasın bireylerin zihinsel yorgunluğunu azalttığını, dikkat kapasitelerini yenilediğini ortaya koymuştur. Millet bahçeleri, bireylerin stres seviyelerini düşürmekte, ruhsal dinginlik sağlamaktadır. Çocuklar açısından doğayla temas, duygu düzenleme becerilerini artırmakta, özgüveni desteklemektedir. Yetişkinlerde ise doğa yürüyüşleri, açık havada spor ve sosyal etkileşimler depresyon ve kaygı belirtilerini azaltmaktadır. Türkiye’de yapılan araştırmalar, millet bahçelerini düzenli ziyaret eden bireylerin psikolojik iyi oluş düzeylerinin belirgin şekilde yüksek olduğunu göstermektedir.

Pedagojik açıdan millet bahçeleri, çocukların bilişsel ve sosyal gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Doğa temelli öğrenme modeliyle çocuklar, doğrudan çevreyle etkileşim içinde öğrenme fırsatı bulmaktadır. Millet bahçelerinde düzenlenen doğa kampları, bilim atölyeleri ve çevre eğitimi etkinlikleri, çocuklara çevre bilinci kazandırmakta ve ekolojik farkındalıklarını artırmaktadır. Bu durum, modern eğitim anlayışının temel unsurlarından biri olan “deneyimsel öğrenme” yaklaşımıyla da örtüşmektedir.

Sosyolojik olarak millet bahçeleri, toplumsal yaşamın merkezinde yer alan, sosyal sermaye üretimini destekleyen alanlardır. Bu alanlar farklı sosyoekonomik grupları bir araya getirir, toplumsal kaynaşmayı kolaylaştırır. Kuşaklar arası etkileşimi güçlendirir; çocuklar oyun alanlarında vakit geçirirken yaşlılar yürüyüş yollarında sosyalleşir. Bu etkileşim, kuşaklar arası dayanışmayı artırır ve toplumsal güveni güçlendirir. Göçmenler ile yerli halkın aynı mekânlarda buluşması ise uyum ve hoşgörüyü teşvik eden bir unsurdur.

Millet bahçeleri aynı zamanda millî kimliğin ve toplumsal hafızanın güçlendiği mekânlardır. Modern kent yaşamı ile millî değerleri birleştirir. Millet kıraathaneleri, Türk kültüründeki sohbet, paylaşım ve dayanışma geleneğini yaşatır. Millî bayramlar ve özel günlerde düzenlenen etkinlikler, toplumun ortak duygularını pekiştirir ve kimlik bilincini canlı tutar. Bu yönüyle millet bahçeleri, Cumhuriyet’in şehircilik vizyonunu güncelleyen, “millet için ortak yaşam alanı” anlayışını güçlendiren yapılardır.

Manevî yönden millet bahçeleri, bireylere huzur, içsel dinginlik ve tefekkür imkânı sunar. Doğayla temas, insanın yaratılıştan getirdiği manevi ihtiyaçları destekler. İslam kültüründe doğa, Allah’ın kudretini ve yaratılış mucizesini hatırlatan bir unsurdur. Bu anlamda millet bahçeleri, bireylerin manevi yönünü besleyen, toplumsal maneviyatı güçlendiren ortamlardır. Ayrıca millet bahçelerinde yer alan cami, mescit ve kültürel etkinlik alanları, dini ve kültürel değerlerin günlük yaşamla iç içe yaşanmasına imkân verir.

Sonuç olarak, Türkiye’deki millet bahçeleri modern şehircilik anlayışının ötesinde çok boyutlu katkılar sağlayan mekânlardır. Psikolojik açıdan stres azaltıcı, pedagojik açıdan eğitim destekleyici, sosyolojik açıdan bütünleştirici, millî açıdan kimlik pekiştirici ve manevi açıdan huzur verici özellikler taşımaktadır. Bu yönleriyle millet bahçeleri yalnızca birer yeşil alan değil, toplumun psikososyal ve kültürel yapısını güçlendiren projelerdir.

Gelecekte yapılacak çalışmalar, millet bahçelerinin uzun vadeli toplumsal etkilerini, özellikle de çocukların gelişimi üzerindeki katkılarını daha ayrıntılı biçimde incelemelidir. Millet bahçeleri, geleceğe nefes olan, geçmişin değerleriyle bugünü buluşturan ortak yaşam alanlarımızdır.

Kaynakça

• Aydın, H. (2021). Millet bahçelerinin millî kimlik inşasındaki rolü. Kent Araştırmaları Dergisi, 7(2), 145-163.
• Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: Mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 84(4), 822–848.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019). Millet Bahçeleri Projesi Raporu. Ankara: ÇŞB Yayınları.
• Demir, M., & Güler, S. (2022). İstanbul’daki millet bahçelerinin psikolojik iyi oluş üzerindeki etkileri. Türk Psikoloji Dergisi, 37(1), 55-72.
• Howard, E. (1902). Garden Cities of To-morrow. London: Swan Sonnenschein.
• Kaplan, R., & Kaplan, S. (1989). The experience of nature: A psychological perspective. Cambridge: Cambridge University Press.
• Karaman, H. (2018). Doğa, çevre ve İslam düşüncesi. İslami Araştırmalar Dergisi, 29(3), 355-372.
• Kolb, D. A. (1984). Experiential learning: Experience as the source of learning and development. Englewood Cliffs: Prentice Hall.
• Korkmaz, F. (2020). Türkiye’deki millet bahçelerinin kentsel dönüşümdeki rolü. Şehir ve Çevre Araştırmaları, 12(4), 221-240.
• Louv, R. (2005). Last child in the woods: Saving our children from nature-deficit disorder. Chapel Hill: Algonquin Books.
• Öztürk, B. (2020). Doğa temelli dinlenme alanlarının ruh sağlığı üzerindeki etkileri. Psikiyatri ve Psikoloji Çalışmaları, 10(3), 190-205.
• Putnam, R. D. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. New York: Simon & Schuster.
• Şentürk, İ. (2019). Kuşaklar arası etkileşim ve toplumsal bütünleşme. Sosyoloji Notları, 5(1), 88-105.
• Ulrich, R. S., Simons, R. F., Losito, B. D., Fiorito, E., Miles, M. A., & Zelson, M. (1991). Stress recovery during exposure to natural and urban environments. Journal of Environmental Psychology, 11(3), 201–230.
• Ünal, E. (2021). Millet bahçelerinin ekolojik katkıları. Çevre Bilimleri Dergisi, 18(2), 77-95.
• Yılmaz, E. (2021). Doğa temelli öğrenme ve çevre bilinci. Eğitim ve Toplum, 14(40), 312-329.